Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 bùng nổ mạnh mẽ, sự phát triển của ngành báo chí, truyền thông được thúc đẩy bởi công nghệ và công nghệ chính là nền tảng cốt lõi giúp báo chí đạt được tốc độ truyền tải thông tin nhanh chóng như hiện nay.

Ngành báo chí, truyền thông đã tìm ra những cách thức mới để triển khai tiến bộ công nghệ mới nhất. Trên thực tế, công nghệ đã và đang ngày càng thay đổi cách thức sản xuất, xuất bản và chia sẻ tin tức; trí tuệ nhân tạo (AI) và robot cũng đã xuất hiện trong các tòa soạn. Hầu hết các tờ báo lớn hiện nay đều dựa vào công nghệ AI để đưa tin, dù theo cách này hay cách khác.

► Chuyển đổi số và phát triển bền vững là tương lai của đất nước

► Tham vọng tự động hóa của Amazon: Để robot xử lý hàng triệu đơn hàng, dự tính thiết lập quy mô công nghệ ‘khủng’

► 5 xu hướng trí tuệ nhân tạo hàng đầu trong năm 2023

Ứng dụng AI cho tòa soạn thông minh

Theo một cuộc khảo sát của Mạng lưới Truyền thông toàn cầu (FIPP) các nhà xuất bản (NXB) trên toàn thế giới đang đặt cược lớn vào công nghệ AI. Một báo cáo gần đây của công ty tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey cũng cho thấy trong các ngành, 50% công ty hiện đang sử dụng AI theo cách này hay cách khác. Tuy nhiên, trong lĩnh vực báo chí, truyền thông, các nhà xuất bản tin tức vẫn đang ở giai đoạn đầu trong việc ứng dụng AI vào hoạt động cũng như sản xuất tin bài.

Trong báo cáo "Dự đoán xu hướng và công nghệ của báo chí truyền thông năm 2022" của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (RISJ) được thực hiện dựa trên cuộc khảo sát 246 đại diện ngành báo chí, truyền thông trên 52 quốc gia để khám phá những phát triển mới nhất trong lĩnh vực này và các ưu tiên cho năm tới. Ông Nic Newman, Trợ lý Nghiên cứu cấp cao tại RISJ cho biết: "công nghệ AI đang nhanh chóng được coi là cốt lõi đối với hoạt động kinh doanh của các NXB".

"Các công nghệ AI như học máy (ML), học sâu (DL), xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) và tạo ngôn ngữ tự nhiên (NLG) đã trở nên quen thuộc và được ứng dụng nhiều hơn trong mọi khía cạnh hoạt động của các NXB trong vài năm qua. Những công nghệ này không còn được coi là công nghệ "thế hệ tiếp theo" mà đang nhanh chóng trở thành một phần cốt lõi của hoạt động tin tức hiện đại ở mọi cấp độ - từ thu thập và sản xuất tin tức cho đến chia sẻ tin tức", Newman cho biết.

Theo đó, hơn 85% người được khảo sát đánh giá AI sẽ rất quan trọng hoặc phần nào đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các đề xuất nội dung và cá nhân hóa nội dung tốt hơn cho khách hàng; Khoảng 81% cho rằng AI đóng vai trò quan trọng trong việc tự động hóa và tăng tốc quy trình làm việc của tòa soạn, chẳng hạn như gắn thẻ nội dung, hỗ trợ phụ đề và phiên âm phỏng vấn.

Trong khi đó, khoảng 70% NXB tin tức cho rằng AI đóng vai trò quan trọng trong việc tìm kiếm hoặc điều tra các câu chuyện bằng cách sử dụng dữ liệu; và 69% thấy nó hữu ích trong việc xác định và nhắm mục tiêu những khách hàng tiềm năng có nhiều khả năng trả tiền cho tin tức.

Ví dụ như, The Washington Post đã ra mắt hệ thống học máy Heliograf có khả năng tạo ra bài báo hoàn chỉnh từ dữ liệu định lượng; Bloomberg đang sử dụng phần mềm Cyborg để sản xuất khoảng 1/3 bài đăng hiện nay. The Guardian, Associated Press và Reuters cũng đang nhờ vào sức mạnh các hệ thống AI khác nhằm giành vị trí ưu thế trong cuộc chạy đua về thông tin.

Cuối cùng, việc sử dụng AI để tự động viết tin tức hay còn gọi là robot báo chí, ít được ưu tiên hơn ở giai đoạn này (40%) nhưng lại là lĩnh vực mà nhiều NXB tin tức dự kiến sẽ tập trung đầu tư trong tương lai nhất.

"Lợi thế của việc tự động hóa các quy trình thông thường cho phép các nhà báo tập trung hơn vào các nguyên tắc cốt lõi của họ trong việc tạo ra nội dung chất lượng", báo cáo nêu rõ.

Hiện nay có rất nhiều công cụ phân tích có thể cho tòa soạn biết những câu chuyện nào đang thịnh hành và thịnh hành khi nào, nhiều công cụ AI đã có trên thị trường cũng có thể giúp các tòa soạn dự đoán chính xác hơn những bài báo nào sẽ được độc giả quan tâm, những người nào có khả năng đăng ký và mức độ tương tác của độc giả.

Rõ ràng, AI đang phát huy khả năng không thể phủ nhận trong việc thu thập thông tin với tốc độ nhanh chóng. Các hệ thống học máy có thể phát hiện và thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn "nguyên liệu thô" như thông cáo báo chí, mạng xã hội, ảnh, video, rồi tự động tóm tắt chúng thành một bài báo hoặc tài liệu hỗ trợ.

Bên cạnh đó, nhờ các thuật toán tiên tiến, AI cũng có thể tìm kiếm và đưa ra những cách thức tốt hơn để các tòa soạn, cơ quan báo chí, truyền thông kết nối với bạn đọc, đồng thời cung cấp hiệu quả cao hơn cho hoạt động tiếp thị và quảng cáo.

Trong khi đó, độc giả cũng là những người được hưởng lợi từ hệ thống cung cấp tin tức của các tòa soạn thông minh. AI có thể giúp độc giả tìm được những nội dung được cá nhân hóa, giúp người đọc ở lại với các trang web tin tức lâu hơn, cũng như khiến họ tham gia nhiều hơn vào bài viết và nội dung.

Ngoài chức năng tổng hợp thông tin, một số tòa soạn, hãng truyền thông lớn cũng đã đưa các hệ thống AI tham gia từ đầu đến cuối vào quy trình sản xuất tin bài. Tuy nhiên, AI được ứng dụng trong ngành báo chí, truyền thông không nhằm mục tiêu thay thế công việc làm báo của con người, mà đơn giản là giải phóng nhân lực để con người làm những công việc có giá trị hơn. Hiện nay, các phóng viên robot chủ yếu đưa tin về sự kiện thể thao, báo cáo tài chính, sự cố khẩn cấp và các câu chuyện thiên về số liệu theo những "công thức" rập khuôn.

Một số mô hình ứng dụng AI tiêu biểu

Sử dụng AI để kiểm duyệt nội dung

AI là một thứ vũ khí quan trọng để giúp các nhà sản xuất và xuất bản nội dung hiện đại ngày nay giám sát tin giả và kiểm soát bình luận của người dùng. Hệ thống AI có khả năng xác định các nguồn dữ liệu thực từ nhiều nguồn khác nhau. Quá trình tổng hợp tin tức tự động bổ sung các liên kết và nguồn tin để kiểm tra sự thật, sau đó chấm điểm mức độ chính xác cho các mẩu tin tức.

Ngoài sàng lọc nội dung sai lệch, AI còn giúp kiểm soát bình luận của người dùng. Các hệ thống học máy đang chứng tỏ là những "trợ lý" hữu ích có thể kiểm tra nội dung văn bản và nội dung của hình ảnh nhằm đảm bảo rằng chỉ những nội dung phù hợp tiêu chuẩn mới được xuất hiện.

Như Kronen Zeitung, một trong những NXB tin tức lớn nhất của Áo đã đánh giá những bình luận, tương tác của độc giả là một phần quan trọng của tòa soạn. Mỗi tháng độc giả để lại khoảng 500.000 bình luận trên trang web và các cuộc thảo luận trên mạng xã hội. Tuy nhiên, nửa triệu bình luận mỗi tháng là quá tải đối với một đội ngũ nhân viên kiểm duyệt có thể sàng lọc, đặc biệt là với thư rác, nội dung mang tính chất lạm dụng và các phát ngôn gây thù hận trực tuyến khác.

Do đó, các công cụ được hỗ trợ bởi công nghệ AI bắt đầu được tòa soạn đưa vào thử nghiệm nhằm kiểm soát phần bình luận giúp độc giả cảm thấy an toàn, đồng thời giảm bớt áp lực công việc cho nhân viên. Kronen Zeitung đã thử nghiệm một số phần mềm trước khi quyết định đầu tư vào một phần mềm của công ty Phần Lan có tên là Utopia Analytics. Với phần mềm này, hiện nay nó có thể lọc khoảng 3/4 tổng số bình luận, gắn cờ các từ hoặc cách diễn đạt có thể đi ngược lại nguyên tắc cộng đồng.

Đây là một cách tiết kiệm thời gian rất lớn cho những người kiểm duyệt xuất bản các bình luận trong thời gian thực. Việc ứng dụng công nghệ này đã tăng mức độ tương tác lên khoảng 25%.

Tự động hóa bố cục tờ báo

Agderposten là một tờ báo của Na Uy xuất bản từ 30 - 60 trang hàng ngày tùy theo ngày. Tờ báo này đang sử dụng hai nền tảng CMS khác nhau, một nền tảng cho bản in và một nền tảng để chuyển đổi nội dung in ấn sang bản kỹ thuật số. Các phóng viên phải làm việc về cùng một câu chuyện ở hai hệ thống khác nhau và các biên tập viên đã phải dành rất nhiều công sức để biên tập, chỉnh sửa thiết kế tờ báo vào mỗi buổi tối. Từ thực tế đó, tòa soạn muốn tìm kiếm một giải pháp có thể tạo ra các trang trông giống như chúng được tạo ra bởi các nhà thiết kế và biên tập viên có kinh nghiệm - nhưng thực sự được thực hiện bằng cách tự động hóa.

Agderposten đã chọn một hệ thống quản lý nội dung có tên là Naviga Publisher, được hỗ trợ bởi công nghệ AI Sophi.io do The Globe and Mail của Canada phát triển. Sử dụng CMS mới, các biên tập viên (BTV) của Agderposten chọn nội dung họ muốn in, ưu tiên nội dung đó và có thể chỉ định lượng trang mà họ muốn dành cho một bài báo cụ thể. Sau đó, Sophi điều hành tất cả công việc của AI ở hậu trường để tạo ra tờ báo sẵn sàng in.

Quy trình này đã được thực hiện mà không cần sử dụng các khuôn mẫu, giao diện cố định của tờ báo. "Các BTV của Agderposten có thể nhấn nút in và hoàn thành, hoặc thay đổi tờ báo khi có tin tức mới, sau đó chạy lại quy trình tự động trong vòng một phút", Sonali Verma, Giám đốc sản phẩm cấp cao của The Globe and Mail chia sẻ.

Tự động hóa các email được cá nhân hóa

Một "quản gia kỹ thuật số" được gọi là James (Nhắn tin tự động để tăng mức độ tương tác) tạo email cá nhân hóa cho người đăng ký The Time & The Sunday Times bằng cách dự đoán nội dung mà độc giả có khả năng quan tâm, sau đó gửi nội dung đó theo định dạng ưa thích của họ vào thời điểm họ thích và có khả năng đọc nhất.

Công ty đã thử nghiệm 9 tháng công nghệ AI mới vào năm 2018 sau khi nhận được tài trợ từ Sáng kiến tin tức Google và công ty phần mềm Twipe. Theo Press Gazette, cuộc thử nghiệm cho thấy 70% trong số 117.000 người đăng ký được chọn ngẫu nhiên đã tương tác với James bằng cách mở hoặc nhấp vào bản tin.

Mike Migliore, người đứng đầu bộ phận khách hàng tại News UK, cho biết: "James đã tạo ra thói quen cho những nhóm tương tác thấp nhất và những nhóm khó duy trì nhất đối với chúng tôi. James đã được sử dụng cho email, và NXB cũng có kế hoạch mở rộng dịch vụ sang các kênh khác như nhắn tin văn bản và thông báo đẩy trong tương lai".

Cơn sốt NFT và tiềm năng mới cho ngành báo chí, truyền thông

Mặc dù NFT (Non-Fungible Tokens - tài sản không thể thay thế) đã xuất hiện ít nhất từ năm 2017, nhưng cho đến gần đây nó mới thật sự trở thành một chủ đề nóng và được quan tâm rộng rãi. Thị trường NFT rất sôi động với sự tham gia của nhiều lĩnh vực như nghệ thuật, âm nhạc, game, bất động sản ảo cũng như một số loại tài sản khác.

Ngành báo chí, truyền thông cũng đã bắt đầu gia nhập thị trường này với nhiều sản phẩm xuất bản dưới hình thức NFT từ các tòa soạn, công ty truyền thông lớn. Trong tương lai gần, NFT được dự đoán sẽ là một mũi nhọn phát triển quan trọng giữa các làn sóng công nghệ của ngành báo chí và có thể được coi là một cuộc cách mạng trong lĩnh vực kiếm tiền từ nội dung cũng như một số lĩnh vực khác.

Gia nhập vào thị trường NFT với những tác phẩm báo chí, ảnh cùng những ấn phẩm mang tính xã hội, ngành báo chí, truyền thông đang bắt nhịp cùng sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực công nghệ. Nhờ đó, thu được lợi nhuận lớn cũng như đánh dấu bước tiên phong để ngành báo chí, truyền thông có thể cân nhắc tham gia thị trường mới nổi và đặc biệt này.

Với quyết tâm đa dạng hóa nguồn doanh thu của mình, các nhà xuất bản NFT đã biết kiếm tiền từ nội dung kỹ thuật số của họ theo một cách mới lạ. Cho dù các bài báo, trang bìa, cộng tác hay là một hình thức thành viên, NFT cho phép các công ty truyền thông chuyển người đọc thành doanh thu theo một cách hoàn toàn mới.

Trong năm vừa qua, các NXB thử nghiệm NFT không còn là một điều mới mẻ. The Economist thông báo rằng họ đã tạo ra NFT đầu tiên của mình là tờ bìa của số phát hành ngày 21/9 khám phá thế giới tài chính phi tập trung.

"Bằng cách tạo ra NFT này, The Economist bắt kịp với một trong những cách sớm nhất mà các nhà phát triển đã tạo ra để phân phối nội dung trên web phi tập trung", Alice Fulwood, phóng viên của The Economist chia sẻ với Adweek.

Trước đó, đầu năm 2021, Tờ New York Times cũng bước vào cuộc chơi NFT, bán đi cơ hội để sở hữu "bài báo đầu tiên trong gần 170 năm lịch sử của NYTimes dưới dạng NFT". Họ bán quyền sở hữu này với giá 560,000 USD.

Trang bìa NFT của tạp chí Vanity Fair - trang bìa tạp chí NFT đầu tiên của thế giới.

Không chịu thua kém trong cuộc đua này, trong năm 2021, CNN cũng đã ra mắt kho nội dung số NFT. Hay tờ Quartz bán bài viết đầu tiên dưới dạng NFT với giá 1.800 USD. Cuối năm 2021, tạp chí Vanity Fair xuất bản ấn phẩm với trang bìa là một NFT, trở thành trang bìa tạp chí NFT đầu tiên của thế giới

Mặc dù còn nhiều tranh cãi, nhưng không thể phủ nhận thị trường NFT đã tạo ra một cuộc cách mạng, một bước ngoặt cho mô hình kinh doanh mới cho ngành báo chí, truyền thông.

Nhìn chung, trong tương lai, các công nghệ hiện đại như AI, NFT hay robot báo chí sẽ tiếp tục thay đổi cách hoạt động của một tòa soạn và thậm chí đem đến bước chuyển đổi rõ rệt đối với việc sản xuất tin tức, cũng như cách đa dạng hóa các nguồn doanh thu mới.

Nguồn: Tạp chí điện tử Thông tin và Truyền thông