Thế giới như chúng ta biết đang bị thay đổi bởi trí tuệ nhân tạo (AI), từ chăm sóc sức khỏe và giáo dục đến tài chính và vận tải. Tuy nhiên, bất chấp vô số lợi ích mà AI mang lại, thế giới phần lớn vẫn chưa chuẩn bị sẵn sàng cho tác động rủi ro của công nghệ này.

Ian Bremmer là chủ tịch của Eurasia Group và GZERO Media, đồng thời là tác giả của cuốn “The Power of Crisis”, trong nhận định mới nhất, ông chia sẻ rằng, trong suốt lịch sử, những đột phá về công nghệ đã tạo ra những cơ hội mới cho phát minh, thích ứng và sự tiến bộ, nhưng nó đồng thời gây ra những thiệt hại không thể khắc phục đối với nhiều nhân tố lao động, sinh kế, cũng như các lĩnh vực kinh tế xã hội.

Chúng đã kiểm tra khả năng phi thường của con người và xã hội trong việc thích ứng với tình trạng hỗn loạn của quá trình chuyển đổi và để tồn tại cái mà các nhà kinh tế học gọi đó là sự hủy diệt sáng tạo.

Giờ đây, thế giới phải chuẩn bị cho một bước đột phá công nghệ mà ý nghĩa của nó sẽ rất lớn, và đang bắt đầu diễn ra với tốc độ khiến ngay cả những người đàn ông và phụ nữ đã dành cả cuộc đời lao động của mình cũng phải khiếp sợ trước sự biến động này.

Trí tuệ nhân tạo sẽ biến đổi cuộc sống của chúng ta – theo hướng tốt hơn và tồi tệ hơn – một cách triệt để và nhanh chóng đến mức chúng ta không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chuẩn bị cho bản thân và lẫn nhau để thích ứng.

Không còn nghi ngờ gì nữa, sẽ có những đột phá về y tế và khoa học khiến những người có quyền truy cập vào các công cụ AI mạnh mẽ nhất sẽ có cơ hội sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn và thịnh vượng hơn những gì con người từng trải qua và đón nhận trong quá khứ. Nhưng cũng có những rủi ro mà chúng ta phải suy nghĩ và chuẩn bị cho bất kỳ tình huống nào cũng có thể xảy ra.

Trong số hậu quả nghiêm trọng nhất là thông tin sai lệch. Nếu công dân, người tiêu dùng và nhà đầu tư không thể truy cập liên tục vào thông tin chính xác, có thể kiểm chứng, thì không thể có nền dân chủ hoặc chủ nghĩa tư bản thị trường tự do.

Bên cạnh đó, sự ra đời của phương tiện truyền thông xã hội và làn sóng thông tin bị bóp méo mà nó tạo ra đã đầu độc thái độ của công chúng đối với các thể chế dưới mọi hình thức. Việc lồng ghép AI sẽ bổ sung thêm một dàn hợp xướng rộng lớn gồm những giọng nói không phải con người thực sự, nó được lập trình sẵn vào các cuộc trò chuyện định hình đời sống chính trị, xã hội ở mọi quốc gia trên thế giới.

Mặt khác, sự dễ dàng tiếp cận AI đến mức các tác nhân chính trị ác ý, tội phạm và khủng bố có thể tạo ra ảo ảnh video có thể đánh lừa cả những người xem tinh vi nhất, và nó cũng sẽ khiến các nhà lãnh đạo chính trị và những người đưa tin khó xây dựng và duy trì uy tín hơn rất nhiều. Nhưng thông tin sai lệch chỉ là một trong nhiều ứng dụng nguy hiểm của AI.

Trong những năm gần đây, các công ty công nghệ hùng mạnh đã thống trị cuộc sống trực tuyến của chúng ta, họ có thể đặt ra các quy tắc và hướng dẫn cho việc sử dụng các sản phẩm mà họ tạo ra. Ở một mức độ nào đó, họ có thể thực thi các quy tắc đó.

Tuy nhiên, các mô hình AI gần như tiên tiến và mạnh hơn các thuật toán được sử dụng phổ biến cách đây vài năm- đã có sẵn cho bất kỳ ai có kỹ năng lập trình cận biên chỉ với một chiếc máy tính xách tay. Một số cá nhân, tổ chức, công ty mà Ian Bremmer biết hiện đang chạy các mô hình ngôn ngữ lớn của riêng họ, bằng cách sử dụng thông tin có sẵn công khai để tạo ra số lượng lớn văn bản.

Nhìn chung, AI đang thay đổi mọi thứ và thế giới phần lớn chưa chuẩn bị cho tác động của công nghệ này

Trong một lĩnh vực có văn hóa nguồn mở và rất ít rào cản gia nhập, tính khả dụng này sẽ lan rộng khắp một cách nhanh chóng và dễ dàng. Hàng triệu người sẽ sớm được tiếp cận các công cụ như ChatGPT chạy trên dữ liệu thời gian thực có sẵn trên internet.

AI cũng đang thay đổi cách chúng ta nghĩ về quyền riêng tư và bảo mật. Khi các hệ thống AI thu thập và phân tích lượng dữ liệu khổng lồ, có nguy cơ dữ liệu này có thể được sử dụng theo cách vi phạm quyền riêng tư cá nhân. Hơn nữa, việc sử dụng AI ngày càng tăng trong an ninh mạng mang đến cả cơ hội và thách thức. Mặc dù AI có thể được sử dụng để phát hiện và ngăn chặn các mối đe dọa trên mạng, nhưng nó cũng có thể được các tác nhân độc hại sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công.

Cuộc cách mạng AI sẽ tạo ra một công cụ mạnh mẽ mà các cá nhân có thể sử dụng để tạo ra những thứ hữu ích, nhưng cũng có thể phá vỡ nền tảng khoa học và nghệ thuật. Nó cũng sẽ là vũ khí mà các phần tử chính trị bất hảo, tội phạm và khủng bố có thể sử dụng để mã hóa phần mềm độc hại, tạo vũ khí sinh học, thao túng thị trường và đầu độc dư luận.

Thậm chí, chúng ta biết rằng sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế vô số công nhân khi máy móc thay thế con người, ngay cả trong các lĩnh vực tri thức, ở quy mô mà hầu hết chúng ta cho đến gần đây vẫn nghĩ là không thể.

Thương mại toàn cầu gia tăng trong những thập kỷ gần đây đã làm mất hàng triệu việc làm trong lĩnh vực sản xuất ở các quốc gia- nơi người lao động kiếm được mức lương tương đối cao- bằng cách xúc tác cho sự chuyển đổi sản xuất của nhà máy sang các nước đang phát triển. Và chính tự động hóa cũng đã thay thế các công việc sản xuất rộng rãi hơn.

AI mang lại sự tự động hóa các nhiệm vụ trước đây do con người thực hiện. Điều này bao gồm mọi thứ từ công việc nhà máy đến dịch vụ khách hàng. Mặc dù quá trình tự động hóa này có thể giúp tăng hiệu quả và giảm chi phí, nhưng nó cũng có khả năng phá vỡ các ngành công nghiệp và khiến nhiều người mất việc làm. Điều này có thể gây ra những hậu quả kinh tế và xã hội đáng kể, nếu không được quản lý đúng cách.

Sự dịch chuyển do sự mở rộng của AI gây ra sẽ tác động đến nhiều công nhân hơn ở nhiều nơi nhanh hơn nhiều so với bất kỳ sự gián đoạn nơi làm việc nào mà thế giới từng chứng kiến ​​trước đây. Cuộc cách mạng tại nơi làm việc này sẽ tạo ra sự hỗn loạn về kinh tế và chính trị ở quy mô mà các chính phủ quốc gia và các tổ chức đa quốc gia vẫn chưa sẵn sàng đối phó.

Một lĩnh vực khác mà AI đang có tác động sâu sắc là chăm sóc sức khỏe. Các hệ thống hỗ trợ AI đang được sử dụng để chẩn đoán bệnh, phát triển các phương pháp điều trị mới và thậm chí thực hiện phẫu thuật. Điều này có khả năng cách mạng hóa việc chăm sóc sức khỏe bằng cách cải thiện kết quả của bệnh nhân và giảm chi phí. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về tác động đạo đức của việc sử dụng AI trong chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là liên quan đến quyền riêng tư dữ liệu và khả năng sai lệch trong quá trình ra quyết định điều trị y tế.

Giáo dục là một lĩnh vực khác mà AI đang thay đổi mọi thứ. Hệ thống dạy kèm thông minh có thể cung cấp trải nghiệm học tập được cá nhân hóa cho học sinh, trong khi hệ thống chấm điểm tự động có thể giúp giáo viên có nhiều thời gian hơn để tập trung vào các khía cạnh khác trong công việc của họ. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại rằng AI có thể dẫn đến sự mất giá trị về chuyên môn của con người và đánh mất các kỹ năng quan trọng, chẳng hạn như tư duy phê phán và sáng tạo.

Tài chính là một lĩnh vực khác mà AI đang có tác động lớn. Các thuật toán giao dịch tự động có thể phân tích lượng dữ liệu khổng lồ và thực hiện giao dịch chỉ trong tích tắc. Điều này có thể dẫn đến tăng hiệu quả và giảm chi phí, nhưng nó cũng tiềm ẩn rủi ro, chẳng hạn như khả năng giao dịch thuật toán nếu có sai lệch thì sẽ làm trầm trọng thêm sự biến động của thị trường.

Giao thông vận tải cũng đang được chuyển đổi bởi AI. Ô tô tự lái đã có mặt trên đường và chúng có khả năng giảm tai nạn và tắc nghẽn giao thông đồng thời tăng khả năng di chuyển cho những người không thể lái xe chuyên nghiệp. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về ý nghĩa đạo đức của các phương tiện tự lái, đặc biệt là liên quan đến trách nhiệm pháp lý trong trường hợp xảy ra tai nạn.

Mặc dù AI có tiềm năng mang lại những lợi ích to lớn nhưng cũng có những rủi ro cần được quản lý

Một thách thức đạo đức xã hội trong việc quản lý tác động của AI là đảm bảo rằng các lợi ích được phân phối công bằng. Mặc dù AI có khả năng tăng hiệu quả và giảm chi phí, nhưng có rủi ro là những lợi ích này sẽ tích lũy cho một nhóm nhỏ người trong khi bỏ lại những người khác phía sau. Điều này có thể làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng hiện có và tạo ra những bất bình đẳng mới.

Cuối cùng là khía cạnh cá nhân nhất của cuộc cách mạng AI. Con người sẽ sớm quen với việc giao tiếp trực tiếp với máy móc hơn những người khác. Chúng ta đã biết rằng việc sử dụng mạng xã hội quá mức có thể gây lo lắng, trầm cảm và thậm chí tự làm hại bản thân ở thanh thiếu niên và người lớn cô độc. Vấn đề này sắp trở nên lớn hơn nhiều khi ngày càng có nhiều người có khuynh hướng chống đối xã hội xây dựng mối quan hệ với những cỗ máy AI ngày càng tinh vi. Đây sẽ là thách thức sâu sắc nhất của AI và là thách thức mà các nhà hoạch định chính sách hiện đang có ít chuẩn bị nhất để đáp ứng.

Nói tóm lại, không có gì ngăn cách chúng ta với những rủi ro đến từ AI. Mỗi vấn đề trong số đó sẽ phải được giải quyết trong các gia đình và cộng đồng, giữa những người ra quyết định ở khu vực công và tư nhân và xuyên biên giới, tại các quốc gia khác nhau.

Để giảm thiểu những rủi ro này và đảm bảo lợi ích của AI được hiện thực hóa, các chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân cần hợp tác với nhau để phát triển các chính sách và thực tiễn nhằm thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và sử dụng AI có đạo đức. Điều này đòi hỏi đầu tư vào giáo dục và đào tạo, nghiên cứu và phát triển cũng như đối thoại cởi mở và trung thực về tác động của AI đối với xã hội.